Ρεπορτάζ: Δημήτρης Ελαφρόπουλος | tovima.gr
Οι πυρκαγιές έχουν καταστεί ένας διαρκής κίνδυνος, ειδικότερα τα καλοκαίρια στις νοτιότερες χώρες της Ευρώπης.
Συχνά αποδεικνύεται δύσκολος ο έλεγχος και η κατάσβεση μιας πυρκαγιάς και το εύλογο ερώτημα που ανακύπτει έχει να κάνει με το έμψυχο δυναμικό και τους πόρους που διαθέτουμε.
Η Ελλάδα βρίσκεται πολύ πάνω από τον μέσο όρο, τόσο σε ό,τι αφορά το προσωπικό πυρόσβεσης όσο και σχετικά με το μερίδιο δημόσιας δαπάνης που κατευθύνεται στην πυροπροστασία.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας, στην Ευρωπαϊκή Ένωση έδρασαν 390.600 πυροσβέστες το 2024.
Σε επίπεδο συνόλου αγοράς εργασίας αυτό μεταφράζεται σε 0,19% της απασχόλησης — μια μικρή ομάδα στο χαρτί, αλλά κρίσιμη στην πράξη. Σε σχέση με το 2023, οι πυροσβέστες αυξήθηκαν σημαντικά (κατά 28.200), δείγμα της ολοένα και εντονότερης επικινδυνότητας των πυρκαγιών.
Πόσους πυροσβέστες διαθέτουν οι χώρες της ΕΕ
Στον ευρωπαϊκό χάρτη, η Κροατία καταγράφει το υψηλότερο μερίδιο επαγγελματιών πυροσβεστών στο σύνολο των εργαζομένων (0,45%).
Η Ελλάδα ακολουθεί με 0,41%, ενώ η Τσεχία βρίσκεται στο 0,34%.
Στον αντίποδα, η Ολλανδία (0,07%), η Δανία (0,08%) και η Σουηδία (0,10%) είναι οι χώρες με τους λιγότερους πυροσβέστες αναλογικά με το υπόλοιπο εργατικό τους δυναμικό στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Για την ελληνική πραγματικότητα αυτό σημαίνει πρακτικά ότι η χώρα μας, αναλογικά με το μέγεθος του εργατικού δυναμικού, διαθέτει από τις ισχυρότερες επαγγελματικές δυνάμεις πυρόσβεσης στην ΕΕ.
Οι πυροσβέστες συγκροτούν ένα νέο εργατικό δυναμικό
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία σχετικά την ηλικία του εργατικού δυναμικού των πυροσβεστών.
Οι πυροσβέστες φαίνεται πως είναι αρκετά νεότεροι συγκριτικά με τον μέσο όρο της αγοράς εργασίας. Το 75,2% των επαγγελματιών πυροσβεστών είναι 15–49 ετών, όταν στο σύνολο της ευρωπαϊκής απασχόλησης το αντίστοιχο ποσοστό είναι 64,8%.
Για την Ελλάδα, αυτά τα ποσοστά σημαίνουν ότι η χώρα διατηρεί έναν από τους ισχυρότερους επαγγελματικούς μηχανισμούς πυρόσβεσης στην Ευρώπη.
Πόσω μάλλον σε μια χώρα όπου λόγω της γεωγραφικής της θέσης η ευαλωτότητά της σε φυσικές καταστροφές είναι ακόμη μεγαλύτερη.
Γιατί κάποιες χώρες έχουν «λίγους» επαγγελματίες
Η χαμηλή αναλογία επαγγελματιών σε χώρες όπως η Ολλανδία ή η Δανία δεν συνεπάγεται απαραίτητα λιγότερο επιχειρησιακό προσωπικό. Τα στοιχεία της Eurostat προέρχονται από την Έρευνα Εργατικού Δυναμικού και περιλαμβάνουν μόνο όσους δηλώνουν «πυροσβέστης» ως κύριο επάγγελμα. Οι εθελοντές δεν καταγράφονται. Άρα, χώρες με εκτεταμένη συμμετοχή εθελοντών εμφανίζουν λίγους «επαγγελματίες» στα επίσημα στατιστικά στοιχεία.
Αδιαμφισβήτητα, οι εθελοντές πυροσβέστες έχουν νευραλγικό ρόλο στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών τόσο στην Ελλάδα όσο και στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ.
Ενδεικτικά, στην Ολλανδία σχεδόν το 80% των πυροσβεστών που επιχειρούν είναι εθελοντές, αποτελώντας τη ραχοκοκαλιά της υπηρεσίας — κάτι που εξηγεί γιατί οι μετρήσεις επαγγελματιών είναι χαμηλές παρότι η συνολική διαθεσιμότητα δυνάμεων είναι μεγαλύτερη.
Στην Ελλάδα το μοντέλο είναι διαφορετικό. Βαρύτητα στον επαγγελματικό κορμό. Η επιλογή αυτή κουμπώνει με το προφίλ κινδύνου της χώρας — παρατεταμένες περίοδοι υψηλού κινδύνου, δυσπρόσιτο γεωγραφικό ανάγλυφο, ανάγκη για συνεχή ετοιμότητα.
Πόσα ξοδεύουν οι κυβερνήσεις για την πυροπροστασία
Το 2023, τα κράτη τη Ευρωπαϊκής Ένωσης διέθεσαν 40,6 δισ. ευρώ για υπηρεσίες πυροπροστασίας, καταγράφοντας μια αύξηση της τάξεως του 8,5% σε σχέση με το 2022 (37,4 δισ. ευρώ). Ωστόσο, ως μερίδιο επί του συνόλου των δημοσίων δαπανών, η πυροπροστασία παραμένει σταθερά στο 0,5% από το 2017. Τα ποσά αυξάνονται, αλλά αναλογικά δεν κερδίζουν έδαφος έναντι άλλων εξόδων των κρατικών υπολογισμών.
Στην κατάταξη των χωρών, η Ρουμανία κατέχει την υψηλότερη αναλογία δαπάνης για πυροπροστασία, στο 0,9% των συνολικών δημοσίων δαπανών.
Ελλάδα και Εσθονία ακολουθούν στην κορυφή με 0,7%.
Στο άλλο άκρο, Δανία 0,1%, Μάλτα 0,2%, ενώ Πορτογαλία και Αυστρία βρίσκονται στο 0,3%.
Τα στοιχεία προέρχονται από τη στατιστική δημοσίων οικονομικών.
Η θέση της Ελλάδας στον ευρωπαϊκό χάρτη δαπανών
Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες που διαθέτουν σημαντικό μέρος του προϋπολογισμού τους στην πυροπροστασία.
Το ύψος της δαπάνης αντικατοπτρίζει τόσο το κόστος μισθοδοσίας ενός μεγάλου επαγγελματικού σώματος όσο και τις λειτουργικές δαπάνες (εξοπλισμός, εκπαίδευση, συντήρηση).
Παρά τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής που διαρκώς εντείνεται οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις φαίνεται να μην αυξάνουν τα χρήματα που διαθέτουν για την πυροπροστασία.
Αυτή διαχρονική στασιμότητα υποδηλώνει ότι, παρά την κλιματική πίεση, οι περισσότερες κυβερνήσεις δεν έχουν ανακατανείμει αναλογικά περισσότερους πόρους προς την πυροπροστασία — τουλάχιστον έως τώρα.
Η στρατηγική πυροπροστασίας της Ελλάδας
Σε ορίζοντα δεκαετίας, οι δαπάνες αυξάνονται ονομαστικά σχεδόν παντού, όμως το «πάγωμα» της αναλογίας γύρω στο 0,5% έχει καταγραφεί επανειλημμένα σε ανακοινώσεις της Eurostat από το 2021 και μετά. Ομοίως, το ποσοστό των επαγγελματιών πυροσβεστών ανεβαίνει σταδιακά, χωρίς όμως να αλλάζει σημαντικά η κατάταξη των χωρών.
Για την Ελλάδα, η υψηλή θέση τόσο σε προσωπικό πυρόσβεσης όσο και σε μερίδιο δαπάνης επιβεβαιώνει μια στρατηγική έμφασης στο ανθρώπινο δυναμικό.
Η πυροπροστασία ως ένα ευρύτερο ζήτημα
Για την Ελλάδα, τα στοιχεία καταγράφουν μια ισχυρή επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό και συγκριτικά υψηλή προτεραιοποίηση των διαθέσιμων οικονομικών πόρων.
Η πυροπροστασία πέρα από το ανθρώπινο δυναμικό και τους διαθέσιμους πόρους έχει να κάνει με την πολιτική βούληση, την στοχευμένη πρόληψη, την ανανέωση του εξοπλισμού, την διαλειτουργικότητα με πολιτική προστασία και δασικές υπηρεσίες.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η στασιμότητα στους πόρους που διατίθεται αναδεικνύει το ερώτημα εάν, με την κλιματική κρίση να επιμηκύνει τη σεζόν κινδύνου, απαιτείται ανακατανομή προτεραιοτήτων στους προϋπολογισμούς ή και ένας ανασχεδιασμός των ήδη υφιστάμενων μοντέλων αντιμετώπισης.