Πέρυσι, η Ευρώπη, η Μέση Ανατολή και η Αφρική υπέστησαν μερικές από τις χειρότερες πυρκαγιές από το 2000. Σύμφωνα με την έκθεση Δασικές Πυρκαγιές 2023, που δημοσιεύθηκε σήμερα από το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής, οι πυρκαγιές έπληξαν πάνω από 500.000 εκτάρια φυσικών εκτάσεων, περίπου το 1/2 του μεγέθους της νήσου Κύπρου.
Τα τελευταία χρόνια, οι καταστροφικές δασικές πυρκαγιές ήταν συχνό φαινόμενο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις γειτονικές χώρες, το 2023 δεν αποτέλεσε εξαίρεση. Οι πυρκαγιές προκάλεσαν τα παραδοσιακά μέσα πυρόσβεσης, συμπεριλαμβανομένης μιας πυρκαγιάς κοντά στην πόλη της Αλεξανδρούπολης στην ελληνική περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Αυτή ήταν η μεγαλύτερη μεμονωμένη πυρκαγιά που καταγράφηκε στην ΕΕ από τότε που το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS ) άρχισε να τις παρακολουθεί το 2000.
Οι πρωτοφανείς πυρκαγιές που σαρώνουν την Ευρώπη τα τελευταία 4 χρόνια δείχνουν τις αναμφισβήτητες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις πυρκαγιές που γίνονται όλο και πιο συχνές και έντονες. Αυτό υπογραμμίστηκε από την πρώτη Ευρωπαϊκή Αξιολόγηση Κινδύνων για το Κλίμα (EUCRA) και την ανακοίνωση της Επιτροπής για τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων στην Ευρώπη που δημοσιεύθηκε φέτος.
Η κλιματική αλλαγή όχι μόνο αυξάνει το μέγεθος των περιοχών που πλήττονται από πυρκαγιές, αλλά και κάνει τις μεμονωμένες πυρκαγιές πιο έντονες, παρατείνει την αντιπυρική περίοδο πέραν της παραδοσιακής καλοκαιρινής περιόδου και προκαλεί πυρκαγιές σε περιοχές που συνήθως δεν πλήττονταν από αυτές.
Η υψηλή συχνότητα και ένταση των πυρκαγιών κατά τη διάρκεια παρατεταμένων αντιπυρικών περιόδων αποτελούν νέα πρόκληση για τις πυροσβεστικές υπηρεσίες σε ολόκληρη την Ευρώπη και παγκοσμίως, καθώς η εναέρια πυρόσβεση γίνεται πιο επίπονη και οι επίγειες επιχειρήσεις γίνονται πιο δύσκολες ή και αδύνατες.
Πτώση των πυρκαγιών το 2024 στην ΕΕ, αλλά ακόμα πάνω από τον μέσο όρο των 10 ετών
Η προκαταρκτική αξιολόγηση της περιόδου πυρκαγιών του 2024 στην ΕΕ μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου δείχνει ότι η έκταση που κάηκε από πυρκαγιές στην ΕΕ ήταν χαμηλότερη από τον μέσο όρο των τελευταίων 2 δεκαετιών. Αυτό οφείλεται κυρίως στις περιοδικές βροχοπτώσεις που επηρέασαν μεγάλο μέρος της επικράτειας της ΕΕ καθ’ όλη τη διάρκεια της άνοιξης και του καλοκαιριού.
Τον Σεπτέμβριο ξέσπασαν ταυτόχρονα πολλές πυρκαγιές στην Πορτογαλία. Αυτό έφερε τις ζημιές από πυρκαγιές το 2024 πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ των τελευταίων δεκαετιών. Ωστόσο, συνολικά, το 2024 μπορεί να θεωρηθεί μια λιγότερο σοβαρή περίοδος πυρκαγιών, καθώς σηματοδοτεί μια κάμψη των ζημιών μετά από 3 συνεχόμενα έτη καταστροφικών πυρκαγιών.
Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη της ΕΕ βελτιώνουν τις δυνατότητες πρόληψης, ετοιμότητας και πυρόσβεσης, γεγονός που θα είχε συμβάλει στον περιορισμό των ζημιών σε ολόκληρη την ΕΕ φέτος.
Αντιμετώπιση της βαθύτερης αιτίας των πυρκαγιών και ευαισθητοποίηση για την αλλαγή του κλίματος
Για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών στην Ευρώπη και παγκοσμίως, είναι απαραίτητο να ελαχιστοποιηθεί ο αριθμός των αναζωπυρώσεων και να γίνει διαχείριση του τοπίου στις ευάλωτες περιοχές, αποτρέποντας τη συσσώρευση τύπων καύσιμης ύλης υψηλού κινδύνου και τη χωρική τους συνέχεια. Τα προληπτικά μέτρα που βασίζονται στη φύση, όπως η προώθηση της σύνθεσης των ειδών δέντρων που είναι λιγότερο επιρρεπή στις πυρκαγιές, η δυνατότητα βόσκησης από φυτοφάγα ζώα ή οι προδιαγεγραμμένες καύσεις, είναι αποτελεσματικά στη μείωση του κινδύνου πυρκαγιών, σε συνδυασμό με ολοκληρωμένες προσεγγίσεις σχεδιασμού του τοπίου.
Σύμφωνα με την έκθεση, περίπου το 96% των πυρκαγιών στην ΕΕ προκαλούνται από ανθρώπινες ενέργειες, πράγμα που σημαίνει ότι η εκπαίδευση και οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης αποτελούν ουσιαστικό μέρος της λύσης. Καθώς η κλιματική κρίση επιδεινώνεται, είναι ζωτικής σημασίας ο πληθυσμός της Ευρώπης να προετοιμαστεί για συχνότερες και εντονότερες πυρκαγιές. Τα μέτρα πρόληψης πρέπει να περιλαμβάνουν όλα τα τμήματα του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των αγροτικών κοινοτήτων που έρχονται σε άμεση επαφή με τις φυσικές περιοχές, καθώς και τον ιδιαίτερα ευάλωτο πληθυσμό που ζει στη «διεπιφάνεια άγριας γης-αστικής περιοχής».
Η επίτροπος Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας, Ιλιάνα Ιβάνοβα, δήλωσε: “Η αυξανόμενη απειλή των πυρκαγιών, που τροφοδοτείται από την κλιματική αλλαγή, απαιτεί μια ενιαία και τεκμηριωμένη απάντηση. Το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην προσπάθεια αυτή, προωθώντας τα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και παρέχοντας κρίσιμα δεδομένα για την ενημέρωση της πολιτικής και την προστασία των ευάλωτων περιοχών. Δεδομένου ότι σχεδόν όλες οι πυρκαγιές οφείλονται σε ανθρώπινες ενέργειες, η πρόληψη και η εκπαίδευση είναι καθοριστικής σημασίας. Με την προώθηση ισχυρότερης συνεργασίας σε ολόκληρη την ΕΕ και την αξιοποίηση των επιστημονικών γνώσεων, μπορούμε να προστατεύσουμε καλύτερα τα δάση, τη βιοποικιλότητα και τις κοινότητές μας από τους αυξανόμενους κινδύνους των πυρκαγιών.”
Ο επίτροπος για τη διαχείριση κρίσεων, Janez Lenarčič, δήλωσε: “Όταν ξεσπά μια μεγάλη πυρκαγιά στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο, η ΕΕ είναι έτοιμη να βοηθήσει, μεταξύ άλλων με την ανάπτυξη εναέριων και επίγειων δυνάμεων πυρόσβεσης μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Η νέα συμφωνία με τον Καναδά για την παραγωγή 12 νέων αμφίβιων πυροσβεστικών αεροσκαφών που θα αποτελέσουν τη ραχοκοκαλιά του μόνιμου στόλου του rescEU, σηματοδοτεί ένα ακόμη σημαντικό βήμα για τη βελτίωση της ικανότητας και της ετοιμότητας της ΕΕ για την καταπολέμηση των πυρκαγιών, παράλληλα με τις εθνικές δυνατότητες αντιμετώπισης των κρατών μελών της ΕΕ. Ωστόσο, η αντιμετώπιση είναι μόνο η μία πλευρά του νομίσματος: λειτουργεί χέρι-χέρι με την ετοιμότητα και την προσαρμογή, γι’ αυτό και η ΕΕ υποστηρίζει επίσης τα κράτη μέλη με τα έργα πρόληψης των πυρκαγιών, τις κατευθυντήριες γραμμές για τις ορθές πρακτικές, κ.λπ.”
Ο Επίτροπος για τη δράση για το κλίμα, Wopke Hoekstra, δήλωσε: “Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των πυρκαγιών. Οι πυρκαγιές του 2023 έδειξαν και πάλι ότι δεν ήμασταν έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε αυτούς τους κινδύνους. Πρέπει να επενδύσουμε περισσότερα για να προετοιμαστούμε καλύτερα και να αποτρέψουμε αυτές τις πυρκαγιές. Με βάση τα πορίσματα της πρόσφατης Ευρωπαϊκής Αξιολόγησης Κινδύνου για το Κλίμα, αναπτύσσουμε επί του παρόντος ένα νέο, φιλόδοξο και ισχυρό Ευρωπαϊκό Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή. Θα αξιολογήσουμε επίσης την ανάγκη για μελλοντική νομοθεσία σχετικά με την κλιματική ανθεκτικότητα και ετοιμότητα και θα παρουσιάσουμε επιλογές. Μπροστά στην επιτάχυνση της υπερθέρμανσης του πλανήτη και τους αυξανόμενους κινδύνους πυρκαγιών, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι όλοι μας θα έχουμε ένα ευημερούν, ασφαλές και σίγουρο μέλλον».
Ιστορικό
Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Πληροφοριών για τις Δασικές Πυρκαγιές (EFFIS ) είναι ένα δίκτυο 43 χωρών που ανταλλάσσουν εναρμονισμένες πληροφορίες για τις δασικές πυρκαγιές και αξιολογούν τις επιπτώσεις τους στην Ευρώπη. Είναι επίσης μια πλατφόρμα για την ανταλλαγή ορθών πρακτικών σχετικά με την πρόληψη των πυρκαγιών, την πυρόσβεση, την αποκατάσταση και άλλες δραστηριότητες διαχείρισης πυρκαγιών.
Από το 2015, το EFFIS είναι ένα από τα στοιχεία των υπηρεσιών διαχείρισης έκτακτης ανάγκης του Copernicus, του προγράμματος παρατήρησης της Γης της ΕΕ, το οποίο παρέχει πληροφορίες για τον πλανήτη και το περιβάλλον του τόσο από δορυφορική παρακολούθηση όσο και από δεδομένα in situ.